در سال‌های اخیر، هم‌زمان با رشد سریع هوش مصنوعی، نگرانی‌ها درباره افزایش مصرف انرژی دیتاسنترها و فشار بر شبکه‌های برق بیشتر شده است. دیتاسنترهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند باعث افزایش قیمت برق، ایجاد اختلال در خدمات و حتی کند شدن روند گذار به انرژی‌های پاک شوند. اما در سوی دیگر ماجرا، خود هوش مصنوعی می‌تواند یکی از کلیدی‌ترین ابزارها برای تسریع انتقال به انرژی پاک و پایدار باشد.
کاهش مصرف انرژی با کمک هوش مصنوعی

هوش مصنوعی هم‌اکنون در بخش‌های مختلفی مانند ساختمان‌ها، حمل‌ونقل و صنایع به کاهش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند. سیستم‌های هوشمند مدیریت انرژی، مصرف برق را بهینه کرده و اتلاف انرژی را کاهش می‌دهند. همچنین AI در طراحی، مکان‌یابی و بهینه‌سازی نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و سیستم‌های ذخیره انرژی نقش مهمی ایفا می‌کند و بازدهی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
هوش مصنوعی و شبکه‌های برق هوشمند

یکی از مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی، کنترل و مدیریت شبکه برق است. امروزه شبکه‌های برق با چالش‌های بزرگی روبه‌رو هستند؛ از جمله افزایش منابع تجدیدپذیر ناپایدار مانند باد و خورشید، تهدیدهای سایبری، و بلایای طبیعی. هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های عظیم شبکه، به اپراتورها کمک می‌کند تا تعادل لحظه‌ای بین تولید و مصرف برق را حفظ کرده و از خاموشی جلوگیری کنند. الگوریتم‌های AI می‌توانند در بازه‌های زمانی بسیار کوتاه، پیش‌بینی کنند کدام نیروگاه‌ها باید فعال شوند و چگونه ولتاژ و فرکانس شبکه در سطح ایمن باقی بماند. این موضوع برای کشوری که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در آن در حال افزایش است، اهمیت حیاتی دارد.

انعطاف‌پذیری سمت عرضه و تقاضا

هوش مصنوعی امکان مدیریت هوشمند تقاضا را نیز فراهم می‌کند. برای مثال، باتری خودروهای برقی می‌توانند در ساعات اوج مصرف به شبکه برق کمک کنند. همچنین کاربران می‌توانند با دریافت سیگنال‌های قیمتی لحظه‌ای، زمان شارژ خودرو یا مصرف انرژی خود را به ساعات کم‌مصرف منتقل کنند. ترموستات‌های هوشمند هم اجازه می‌دهند دمای محیط در یک بازه مشخص و قابل قبول تنظیم شود تا فشار روی شبکه کاهش یابد. حتی دیتاسنترهای هوش مصنوعی نیز می‌توانند با تعویق پردازش‌های غیرضروری به کاهش پیک مصرف برق کمک کنند؛ موضوعی که نشان می‌دهد AI نه‌تنها مصرف‌کننده انرژی است، بلکه بخشی از راه‌حل هم محسوب می‌شود.

نگهداری پیش‌بینانه و جلوگیری از خاموشی‌ها

یکی دیگر از مزایای مهم هوش مصنوعی، نگهداری پیش‌بینانه تجهیزات است. AI با تحلیل رفتار تجهیزات در شرایط عادی، می‌تواند انحراف‌های غیرعادی را شناسایی کرده و قبل از وقوع خرابی، هشدار دهد. این کار باعث افزایش طول عمر تجهیزات، کاهش هزینه تعمیرات و جلوگیری از قطع گسترده برق می‌شود.

برنامه‌ریزی هوشمند زیرساخت‌های آینده

شرکت‌های برق باید سال‌ها جلوتر برای ساخت نیروگاه‌ها، خطوط انتقال و ذخیره‌سازها برنامه‌ریزی کنند. اما با ورود گسترده انرژی‌های تجدیدپذیر و تغییرات اقلیمی، پیش‌بینی آینده بسیار پیچیده‌تر شده است. هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های آب‌وهوایی، تغییرات اقلیم و مدل‌های مصرف، به برنامه‌ریزان کمک می‌کند تصمیم‌های دقیق‌تری درباره سرمایه‌گذاری‌های آینده بگیرند. علاوه بر این، AI فرآیندهای اداری و قانونی پروژه‌های انرژی را نیز تسریع می‌کند؛ از جمله با خلاصه‌سازی مقررات و کاهش تعداد دفعات رد شدن طرح‌ها توسط نهادهای نظارتی.

کشف مواد پیشرفته برای آینده انرژی

هوش مصنوعی نقش مهمی در توسعه مواد جدید برای باتری‌ها، راکتورهای هسته‌ای، الکترولایزرها و سلول‌های خورشیدی دارد. AI با شبیه‌سازی‌های اتمی سریع و هدایت هوشمند آزمایش‌ها، فرآیند کشف مواد را که قبلاً دهه‌ها طول می‌کشید، به چند سال کاهش می‌دهد. این پیشرفت می‌تواند انقلابی در فناوری‌های انرژی پاک ایجاد کند.

ابتکارات MIT در حوزه AI و انرژی

مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) از طریق برنامه MITEI، پروژه‌های متعددی را در زمینه هوش مصنوعی و انرژی پاک هدایت می‌کند؛ از پیش‌بینی ناپایداری در همجوشی هسته‌ای گرفته تا طراحی شبکه‌های برق هوشمند و کاهش مصرف انرژی دیتاسنترها. در سال ۲۰۲۵ نیز MIT «انجمن توان دیتاسنترها» را برای بررسی چالش‌های مرتبط با مصرف انرژی هوش مصنوعی راه‌اندازی کرد. در نهایت، کارشناسان تأکید دارند که آینده انرژی بدون هوش مصنوعی قابل تصور نیست؛ چراکه AI هم‌زمان می‌تواند چالش مصرف انرژی و کلید حل بحران انرژی پاک باشد.

منبع خبر: news.mit