مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد برخی از نسخه‌های خطی «طومارهای دریای مرده» (Dead Sea Scrolls) ممکن است صد سال قدیمی‌تر از آن چیزی باشند که پیش‌تر تصور می‌شد. این تحقیق که در مجله PLOS One منتشر شده، با ترکیب تاریخ‌گذاری رادیوکربن و هوش مصنوعی توانسته قدمت برخی از این متون مقدس را تا ۲۳۰۰ سال قبل تخمین بزند. این طومارها که در سال ۱۹۴۷ توسط چوپانان بَدَوی در صحرای یهودا در نزدیکی دریای مرده کشف شدند، شامل هزاران تکه از صدها نسخه خطی هستند که از ۱۱ غار در نزدیکی خرابه‌های قمران در کرانه باختری بازیابی شدند. از میان حدود ۱۰۰۰ نسخه خطی، بیش از ۲۰۰ نسخه به کتاب مقدس عبری (عهد عتیق) تعلق دارد و قدیمی‌ترین نسخه‌های شناخته‌شده از آن محسوب می‌شوند.

دکتر ملادن پوپوویچ، سرپرست تیم تحقیقاتی و استاد دانشگاه گرونینگن هلند، می‌گوید این طومارها مثل یک ماشین زمان هستند و اطلاعات زیادی در مورد اعتقادات و نوشته‌های مردمان آن دوره در اختیار ما قرار می‌دهند. طبق روش‌های قبلی که عمدتاً بر اساس بررسی خط (پالئوگرافی) صورت می‌گرفت، قدمت طومارها بین قرن سوم پیش از میلاد تا قرن دوم پس از میلاد تخمین زده شده بود. اما تحقیقات جدید برخی از متون را به پایان قرن چهارم قبل از میلاد نسبت می‌دهد. تاریخ‌گذاری کربنی (Carbon-14) که در دهه ۱۹۹۰ برای این طومارها استفاده شده بود، به دلیل آلودگی‌هایی مانند روغن کرچک که در دهه ۱۹۵۰ برای خواناتر کردن نوشته‌ها استفاده شده بود، نتایج دقیقی ارائه نمی‌داد. در این تحقیق، تیم ابتدا با روش‌های مدرن‌تر رادیوکربن، ۳۰ نسخه را بررسی کرد و دریافت که بیشتر آن‌ها قدیمی‌تر از برآوردهای قبلی هستند.

سپس تیم از هوش مصنوعی‌ای به نام «انوک» (Enoch) استفاده کرد که با تصاویر با وضوح بالای این نسخه‌ها آموزش داده شد. انوک توانست در ۸۵٪ موارد، قدمت متون را درست حدس بزند، و در برخی موارد حتی محدوده زمانی دقیق‌تری از روش رادیوکربن ارائه داد. وقتی انوک بر روی ۱۳۵ نسخه‌ای که تاریخ‌گذاری نشده بودند آزمایش شد، در ۷۹٪ موارد تخمینی منطقی ارائه داد. برای مثال، نسخه‌ای از کتاب دانیال که قبلاً متعلق به قرن دوم پیش از میلاد تلقی می‌شد، اکنون به زمان نگارش کتاب، یعنی قرن سوم پیش از میلاد، برمی‌گردد. همچنین نسخه‌ای از کتاب جامعه که پیش‌تر به بازه ۱۲۵–۱۷۵ قبل از میلاد نسبت داده می‌شد، اکنون بین ۳۰۰ تا ۲۴۰ قبل از میلاد تخمین زده شده است.

پوپوویچ بر این باور است که با پیشرفت هوش مصنوعی، در آینده ممکن است نیازی به آسیب زدن به نسخه‌های اصلی برای تاریخ‌گذاری نباشد. او گفت: «کربن ۱۴ روشی مخرب است، اما انوک فقط با یک تصویر کار می‌کند.» او امیدوار است که این روش به زبان‌های باستانی دیگر مانند سریانی، عربی، یونانی و لاتین نیز گسترش یابد. متخصصانی که در این تحقیق مشارکت نداشتند نیز از یافته‌ها استقبال کردند. دکتر شارلوت همپل از دانشگاه بیرمنگام گفت که تطبیق میان هوش مصنوعی و کربن ۱۴ می‌تواند دقت بالاتری ارائه دهد. دکتر لارنس شیفمن از دانشگاه نیویورک این پژوهش را گامی مهم برای مطالعات آینده دانست، هرچند تأکید کرد که هنوز مشخص نیست این روش جدید برای نسخه‌هایی که کربن‌۱۴ نشده‌اند چقدر قابل اعتماد خواهد بود. از نظر فنی نیز این پروژه با تحسین مواجه شد. دکتر برنت سیلز، استاد علوم کامپیوتر دانشگاه کنتاکی، گفت که هرچند نمونه‌ها محدودند، اما روش علمی تیم دقیق و امیدوارکننده است. او افزود: «هوش مصنوعی، مثل شراب خوب، با زمان بهتر می‌شود. این پژوهش یک گام عظیم به جلو در شناخت نسخه‌های باستانی است.»

منبع خبر: edition.cnn