گزارش جدیدی که توسط شرکت هوش مصنوعی OpenAI و گروهی از دانشمندان مستقل منتشر شده، نشان می‌دهد GPT-5، جدیدترین مدل زبانی این شرکت، توانسته در حوزه‌های متنوعی مانند ریاضیات، فیزیک سیاه‌چاله‌ها، همجوشی هسته‌ای، و تحقیقات پزشکی عملکردی فراتر از مدل‌های قبلی ارائه دهد. این گزارش در قالب مجموعه‌ای از مطالعات موردی (Case Studies) تنظیم شده است؛ جایی که پژوهشگران واقعی در برابر یک چالش علمی قرار می‌گیرند و از GPT-5 کمک می‌گیرند. نتایج نشان می‌دهد که GPT-5 گاهی اشتباه می‌کند، اما در بسیاری از موارد قادر است راه‌حل‌های سریع‌تر، دقیق‌تر یا خلاقانه‌تری ارائه دهد و حتی در برخی پروژه‌ها، با هدایت درست انسان‌ها، به کشف‌های علمی جدید کمک کند.

توانایی‌های GPT-5 در فیزیک و اخترفیزیک

در یکی از آزمایش‌ها، GPT-5 توانست محاسبات پیچیده مربوط به رفتار امواج در اطراف سیاه‌چاله‌ها را انجام دهد؛ محاسباتی که پیش‌تر توسط فیزیکدانان و با روش‌های رسمی اثبات شده بود. این کار نشان داد که مدل نه‌تنها متن را تفسیر می‌کند بلکه می‌تواند استدلال ریاضی و محاسبه‌های سطح بالا را نیز انجام دهد. در پروژه‌ای دیگر مرتبط با همجوشی هسته‌ای، GPT-5 مدلی تولید کرد که توانست سرعت یک فرایند تحقیقاتی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. دانشمندانی که در این پروژه حضور داشتند می‌گویند GPT-5 کار چندروزۀ تحلیل و برنامه‌نویسی را در چند دقیقه انجام می‌دهد؛ موضوعی که می‌تواند روش انجام پژوهش‌های علمی را متحول کند.

نقش GPT-5 در تحقیقات پزشکی

یکی از مهم‌ترین نمونه‌ها مربوط به یک تیم تحقیقاتی در حوزه ایمنی‌درمانی و سلول‌های ایمنی بود. این تیم از GPT-5 خواستند داده‌های پیچیده آزمایشگاهی را تحلیل کند. مدل با دقت بالا مکانیزم‌های زیستی پشت داده‌ها را توضیح داد و نتایج آن با یافته‌های قبلی آزمایشگاه کاملاً هم‌خوانی داشت. رهبر این پروژه تأکید کرده که GPT-5 می‌تواند مانند یک «همکار پژوهشی مکانیکی» عمل کند؛ یعنی ماه‌ها استدلال علمی را در چند دقیقه انجام دهد و فرضیه‌هایی ارائه کند که قابلیت آزمایش عملی دارند.

دستاوردهای ریاضی: حل مسئله‌ای از سال ۱۹۹۲

در بخش ریاضی، GPT-5 موفق شد با هدایت ریاضیدانان یک مسئله حل‌نشده از پل اردوش که از سال ۱۹۹۲ بی‌پاسخ مانده بود را حل کند. علاوه بر آن، مدل:

• قانونی جدید درباره محدودیت‌های تصمیم‌گیری در سیستم‌های محاسباتی ارائه کرد
• الگوهای جدیدی در نمودارهای شاخه‌ای یافت
• و ساختارهای پنهان در شبکه‌های در حال رشد را شناسایی کرد

تمام این نتایج توسط ریاضیدانان مستقل تأیید شده‌اند.

جستجو در میلیون‌ها مقاله علمی

یکی از نقاط قوت GPT-5 توانایی آن در جستجوی عمیق در ادبیات علمی است. مدل توانست پاسخ یک مسئله «حل‌نشده» را در مقاله‌ای از دهۀ ۱۹۸۰ پیدا کند و حتی در مثال دیگری، چند خط مهم از یک مقاله آلمانی متعلق به دهۀ ۱۹۶۰ را شناسایی کرد که مسئله را حل می‌کرد.

اما GPT-5 نابغه مطلق نیست

نویسندگان گزارش تأکید کرده‌اند که GPT-5 با وجود توانایی بالا همچنان ممکن است:

• محاسبات را اشتباه انجام دهد
• مقاله‌هایی را اشتباه نقل کند
• یا منابع غیرواقعی ارائه دهد

بنابراین نظارت انسانی کاملاً ضروری است و GPT-5 تنها یک «دستیار فوق‌العاده سریع و دقیق» است، نه جایگزینی برای دانشمند.

آینده پژوهش با هوش مصنوعی

با سرعت انتشار مدل‌های جدید هوش مصنوعی، پژوهشگران معتقدند اگر LLMهایی که دو سال پیش با مسائل ساده مشکل داشتند، اکنون می‌توانند در سیاه‌چاله‌ها، شبکه‌ها، یا درمان سرطان نقش داشته باشند، آینده پژوهش علمی به‌طور کامل دگرگون خواهد شد.

منبع خبر: scientificamerican