چین نخستین خوشه از ماهواره‌های منظومه‌ی ابررایانه‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی در فضا را با موفقیت پرتاب کرد. این مجموعه شامل ۱۲ ماهواره است که آغازگر پروژه‌ای عظیم به نام صورت‌فلکی محاسباتی سه‌جسمی (Three-Body Computing Constellation) محسوب می‌شود. این طرح توسط شرکت ADA Space و آزمایشگاه ژجیانگ هدایت می‌شود و در نهایت شامل ۲۸۰۰ ماهواره خواهد بود که داده‌ها را مستقیماً در مدار فضا پردازش می‌کنند. این ماهواره‌ها روز ۱۴ مه از مرکز پرتاب ماهواره جیوچوان با موشک Long March 2D به فضا پرتاب شدند. هدف از این پروژه، کاهش وابستگی چین به مراکز داده زمینی و استفاده از خلأ و سرمای طبیعی فضا به‌عنوان یک سیستم خنک‌کننده طبیعی برای پردازش داده‌های حجیم است.

طبق گفته مقامات چینی، این صورت‌فلکی در نهایت ظرفیت پردازشی برابر با ۱۰۰۰ پتافلاپس (معادل یک کوینتیلیون عملیات در ثانیه) خواهد داشت. هر ماهواره دارای یک مدل هوش مصنوعی با ۸ میلیارد پارامتر و قدرت پردازشی ۷۴۴ ترافلاپس است و در مجموع تا ۵ پتافلاپس توان پردازشی را فراهم می‌کنند. برای مقایسه، لپ‌تاپ‌های Copilot+ مایکروسافت تنها حدود ۴۰ ترافلاپس پردازش دارند.

ماهواره‌ها با استفاده از لیزر با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و یکی از آن‌ها نیز دارای آشکارساز قطبش پرتو ایکس برای مطالعه پدیده‌های کیهانی مانند انفجارهای گاما است. این پروژه علاوه بر نوآوری فنی، جنبه علمی و فلسفی نیز دارد. نام آن برگرفته از مسئله سه‌جسمی در فیزیک است که برای نخستین بار توسط ایزاک نیوتن مطرح شد و همچنین به رمان علمی‌تخیلی مشهور «سه‌بدن» نوشته لیو سی‌سین اشاره دارد.

به گفته وانگ جیان، مدیر آزمایشگاه ژجیانگ، این پروژه نمادی از ورود دوباره بشر به مرزهای فضا به‌عنوان محل نوآوری در دهه‌های آینده است. او تأکید کرد که این شبکه برای استفاده‌ی سازمان‌های بین‌المللی نیز در دسترس خواهد بود و خواستار همکاری جهانی شد. امروزه بیشتر داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط ماهواره‌ها باید به زمین منتقل شوند که محدود به پهنای باند و زمان عبور از ایستگاه‌های زمینی است؛ در نتیجه بسیاری از داده‌ها از دست می‌رود. اما با پردازش مستقیم داده‌ها در مدار (edge computing)، نه‌تنها این محدودیت برطرف می‌شود بلکه مصرف انرژی و ردپای کربنی نیز کاهش می‌یابد. گرچه آمریکا و اروپا آزمایش‌هایی در این زمینه انجام داده‌اند، چین نخستین کشوری است که این فناوری را در مقیاس عملیاتی اجرا کرده است. در همین راستا، اریک اشمیت، مدیرعامل پیشین گوگل، نیز برنامه‌هایی برای راه‌اندازی مراکز داده در فضا از طریق شرکت Relativity Space دارد.

منبع خبر: livescience