گوگل اسکالر، بزرگ‌ترین و جامع‌ترین موتور جستجوی مقالات علمی در دنیا، این هفته به مناسبت بیستمین سالگرد خود مورد توجه قرار گرفته است. در این مدت، این ابزار به یکی از مهم‌ترین منابع جستجوی علمی تبدیل شده است. با این حال، در سال‌های اخیر رقبای جدیدی وارد بازار شده‌اند که از هوش مصنوعی برای بهبود تجربه جستجو استفاده می‌کنند و ابزارهایی را معرفی کرده‌اند که به کاربران اجازه می‌دهند داده‌ها را دانلود کنند.
گوگل اسکالر در سال 2004 راه‌اندازی شد و انقلابی در جستجوی مقالات علمی ایجاد کرد. پیش از آن، محققان برای یافتن اطلاعات علمی به کتابخانه‌ها مراجعه می‌کردند یا از خدمات آنلاین پرداختی مانند Web of Science و Scopus استفاده می‌کردند. گوگل اسکالر با هدف دسترسی گسترده‌تر به مقالات علمی و فراهم آوردن امکانات جستجوی پیشرفته، کار جستجوگران علمی را آسان‌تر کرد. این ابزار توانست دسترسی به انواع مقالات علمی از جمله کتاب‌ها، گزارش‌ها، پیش‌نویس‌ها و مقالات وب را فراهم کند و محتوای علمی را در زبان‌های مختلف نیز شامل شود.

گوگل اسکالر با توجه به قراردادهای خود با ناشران، دسترسی  به مقالات مختلف بدون نیاز به پرداخت را ارائه می‌دهد. این ابزار علاوه بر نمایش عنوان و چکیده مقالات، به کاربران این امکان را می‌دهد که به نسخه کامل مقالات دسترسی پیدا کنند. الگوریتم جستجوی گوگل اسکالر بر اساس میزان ارجاع مقالات به یکدیگر، مقالات مرتبط را رتبه‌بندی می‌کند و در نتیجه نتایج دقیق و مرتبطی را به کاربران ارائه می‌دهد. این ویژگی‌ها موجب شده است که گوگل اسکالر به یکی از محبوب‌ترین ابزارهای جستجو در جامعه علمی تبدیل شود.

با این حال، برخی محققان به محدودیت‌های گوگل اسکالر اشاره دارند. یکی از مشکلات اصلی این است که اطلاعات دقیقی درباره نحوه جستجو و انتخاب مقالات توسط الگوریتم گوگل اسکالر وجود ندارد. این عدم شفافیت باعث شده است که برخی از محققان نسبت به آن انتقاد کنند. علاوه بر این، گوگل اسکالر به طور محدود امکان دانلود داده‌ها را فراهم می‌کند که این موضوع برای تحلیل‌های بیبلیومتریک (یعنی مطالعه اندازه‌گیری مقالات و ارجاعات آنها) و استفاده‌های مشابه مناسب نیست.

در سال‌های اخیر، رقبای جدیدی مانند OpenAlex، Semantic Scholar و Consensus وارد عرصه شده‌اند. OpenAlex در سال 2022 راه‌اندازی شد و از آن زمان به رقیب جدی گوگل اسکالر تبدیل شده است. این ابزار از منابع باز برای ساخت پایگاه داده خود استفاده می‌کند و به کاربران این امکان را می‌دهد که تمام داده‌های علمی را به صورت رایگان دانلود کنند. OpenAlex برای جستجوی مقالات علمی به کاربران این امکان را می‌دهد که داده‌ها را براساس نویسندگان، مؤسسات و ارجاعات جستجو کنند. این ویژگی‌ها به پژوهشگران این امکان را می‌دهد که دسترسی به داده‌های علمی بیشتری داشته باشند و از آن‌ها برای تحلیل‌های دقیق‌تری استفاده کنند.

Semantic Scholar، که در سال 2015 راه‌اندازی شد، از هوش مصنوعی برای خلاصه‌سازی مقالات استفاده می‌کند و مقالات مهم‌تر را بر اساس ارجاعات و محتوا شناسایی می‌کند. ابزار Consensus نیز که در سال 2022 راه‌اندازی شده، از پایگاه داده Semantic Scholar برای پاسخ به سوالات پژوهشی استفاده می‌کند و به پژوهشگران کمک می‌کند تا به سرعت به نتایج معتبر علمی دست یابند. علاوه بر این، Undermind نیز یکی دیگر از ابزارهای نوآورانه است که جستجوی مقالات علمی را با استفاده از هوش مصنوعی و رویکردی مبتنی بر عامل‌های خودمختار و اتوماتیک انجام می‌دهد و این امکان را فراهم می‌آورد که نتایج جستجو به‌طور مؤثرتری تطابق داده شوند.

با وجود رقبای جدید، گوگل اسکالر همچنان یکی از پر استفاده‌ترین ابزارهای جستجو در دنیا است و روزانه میلیون‌ها بازدیدکننده دارد. علاوه بر این، گوگل اخیراً از هوش مصنوعی برای بهبود قابلیت‌های جستجو و ارائه نتایج مرتبط‌تر استفاده کرده است. ویژگی‌های جدید مانند ایجاد خلاصه‌های مقالات و پیشنهاد جستجوهای مرتبط باعث شده‌اند که گوگل اسکالر همچنان یک ابزار کارآمد و محبوب باقی بماند. در مجموع، با وجود رقبای جدید و پیشرفته، گوگل اسکالر به دلیل حجم زیاد داده‌ها و دسترسی گسترده به مقالات علمی همچنان برتری خود را حفظ کرده است. با این حال، نیاز به بهبودهای بیشتر در زمینه شفافیت الگوریتم‌ها و امکانات دانلود داده‌ها، همچنان احساس می‌شود.

منبع خبر: nature