شاهین آقامعلی
در دانشگاه ساسکس انگلستان، پروژه‌ای به نام «دریم‌ماشین» (Dreamachine) در حال اجراست که هدف آن بررسی نحوه شکل‌گیری تجربه‌های آگاهانه در مغز انسان است. در این آزمایش، شرکت‌کننده با چشمان بسته در اتاقکی قرار می‌گیرد و در معرض نورهای چشمک‌زن و موسیقی قرار می‌گیرد. با وجود بسته بودن چشم‌ها، افراد اشکال هندسی و رنگارنگی مانند مثلث و هشت‌ضلعی را می‌بینند که دائماً در حال تغییرند. این پدیده نشان میدهد که ذهن انسان چگونه می‌تواند در غیاب ورودی‌های حسی، تجربیات دیداری تولید کند. این تجربه‌ها به‌طور کامل شخصی و منحصر به فرد هستند و محققان بر این باورند که بررسی چنین پدیده‌هایی می‌تواند به رمزگشایی از ماهیت آگاهی کمک کند. پروژه‌هایی مانند دریم‌ماشین بخشی از تلاش‌های جهانی برای پاسخ دادن به یکی از بزرگ‌ترین پرسش‌های فلسفه و علم هستند: آگاهی چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟
ظهور هوش مصنوعی، به‌ویژه مدل‌های زبانی پیشرفته مثل ChatGPT، باعث افزایش توجه به این موضوع شده است. برخی معتقدند که با پیشرفت این سیستم‌ها، ممکن است روزی به آگاهی دست یابند، یا شاید حتی همین حالا به‌نوعی آگاه باشند. مهندسی به نام بلیک لموین از گوگل در سال ۲۰۲۲ ادعا کرد که چت‌بات‌ها می‌توانند احساس داشته باشند، اما با مخالفت شرکت روبه‌رو شد. برخی متخصصان مانند پروفسور آنیل سث معتقدند که نباید آگاهی را صرفاً به عملکردهای محاسباتی نسبت داد. او می‌گوید آگاهی ممکن است وابسته به زنده بودن سیستم باشد، نه صرفاً قدرت پردازش اطلاعات. از نظر او، مغز چیزی فراتر از یک "کامپیوتر گوشتی" است و درک آگاهی نیازمند در نظر گرفتن جنبه‌های زیستی است.
در این راستا، برخی شرکت‌ها و پژوهشگران به مطالعه بر روی «ارگانوئیدهای مغزی» یا همان «مینی‌مغزها» روی آورده‌اند. این ساختارها از سلول‌های عصبی ساخته شده‌اند و قابلیت انجام کارهایی ابتدایی مانند بازی Pong را دارند. هرچند این سیستم‌ها هنوز بسیار ابتدایی‌اند، اما برخی معتقدند که امکان پیدایش آگاهی در آنها وجود دارد. البته نگرانی‌هایی هم مطرح است، زیرا اگر این سیستم‌ها به آگاهی دست یابند، ممکن است اهداف و ارزش‌هایشان با انسان متفاوت باشد. با این حال، آنچه در حال حاضر نگران‌کننده‌تر است، نه آگاهی واقعی ماشین‌ها، بلکه «توهم آگاهی» در آنهاست. انسان‌ها به‌طور طبیعی تمایل دارند ماشین‌هایی که شبیه انسان رفتار می‌کنند را دارای احساس و شخصیت تصور کنند. این می‌تواند منجر به اعتماد بیش از حد، اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی و حتی وابستگی عاطفی به هوش مصنوعی شود. در نهایت، دانشمندان هشدار می‌دهند که همان‌طور که در گذشته بدون تأمل کافی وارد عصر شبکه‌های اجتماعی شدیم، نباید این اشتباه را با هوش مصنوعی تکرار کنیم. اکنون زمانی است که باید به‌صورت آگاهانه درباره آینده تکنولوژی، اخلاق، و جایگاه انسان تصمیم‌گیری کنیم.
منبع خبر: bbc
پاسخ :