شاید اکثر ما هوش مصنوعی را با روی کار آمدن ربات چت ChatGPT متعلق به شرکت هوش مصنوعی OpenAI شناخته باشیم که تقریباً می‌توان آن را در گروه مدل‌های هوش مصنوعی عمومی دسته بندی کرد. بسیاری از ما دسته‌ای از مدل‌های هوش مصنوعی که قبل‌تر از ChatGPT بوده و شاید در زندگی روزمره خود از آن استفاده می‌کردیم و اصلاً نمی‌دانستیم که علم پشت سر آن بخشی از علوم هوش مصنوعی است را نمی‌شناسیم. دسته بندی‌های مختلفی برای هوش مصنوعی وجود دارد که هوش مصنوعی عمومی یکی از این دسته بندی‌هاست. Super AI یا ابر هوش مصنوعی یکی دیگر از دسته بندی‌ها برای هوش مصنوعی است که مربوط به آینده دور است و انتظار می‌رود که بتوان در آینده‌ای نه چندان دور بتوانیم به این حد از هوشمندی در ماشین‌ها برسیم. اگر بخواهیم کوتاه در مورد ابر هوش مصنوعی توضیحاتی ارائه دهیم باید بگوییم که ابر هوش مصنوعی به دسته‌ای از هوش مصنوعی اشاره دارد که توانسته در هوشمندی از انسان هم پیشی بگیرد. این ها خلاصه‌ای بود از دسته بندی‌های مختلف برای هوش مصنوعی؛ اما موضوع بحث ما در این مقاله دسته‌ای دیگر از هوش مصنوعی است که با نام هوش مصنوعی محدود یا  Narrow AI شناخته می‌شود. در این مقاله سعی می‌کنیم این نوع از هوش مصنوعی و ویژگی‌های آن را بیشتر بررسی کنیم. در ادامه با آرتیجنسهمراه باشید.

هوش مصنوعی محدود چیست؟

هوش مصنوعی محدود یا Narrow AI به سیستم‌های هوش مصنوعی اطلاق می‌شود که برای انجام یک وظیفه خاص ساخته و توسعه داده شده‌اند. بر خلاف هوش مصنوعی عمومی که می‌تواند چندین وظیفه در حوزه‌های مختلف را انجام دهد، هوش مصنوعی محدود فقط قادر است در یک حوزه تعریف شده وظایف خاصی را انجام دهد. به بیان دیگر هوش مصنوعی محدود انعطاف پذیری هوش مصنوعی عمومی را ندارد و همان طور که از نام آن پیدا است حوزه وظایف آن محدود است. هوش مصنوعی عمومی از نظر چند وظیفگی و توانایی‌های شناختی بیشتر به انسان شبیه است، در حالی که سیستم‌های هوش مصنوعی محدود این قابلیت را ندارند و در مقایسه با سیستم‌های هوش مصنوعی عمومی یک سیستم ایستا و محدود به حساب می‌آیند. بازی شطرنج در سیستم‌های کامپیوتری، دستیارهای صوتی مثل Google assistant و یا Siri و برخی از سیستم‌های مبتنی بر منطق فازی نمونه‌هایی از این نوع سیستم‌های هوش مصنوعی به حساب می‌آیند. 

ویژگی های هوش مصنوعی محدود:

در بخش قبلی توضیحات کلی در مورد سیستم‌های هوش مصنوعی محدود، ویژگی‌های آن و تفاوت آن با سیستم‌های هوش مصنوعی عمومی بیان کردیم. در اینجا برای فهم بهتر موضوع و آشنایی بیشتر با این نوع از سیستم‌های هوش مصنوعی ویژگی‌های آنها را بیشتر بررسی می‌کنیم. در زیر به برخی از ویژگی‌های این نوع سیستم‌های هوش مصنوعی اشاره شده و در مورد هر کدام توضیحاتی ارائه شده است.

تخصص در وظایف خاص: 

همان‌طور که اشاره شد، یکی از شاخصه‌های بارز هوش مصنوعی محدود، محدود بودن آن به انجام یک وظیفه خاص است. این نوع هوش مصنوعی برای حل مسائل یا انجام وظایف مشخصی طراحی شده است. سیستم‌های تشخیص چهره و تشخیص گفتار نمونه‌هایی از این نوع سیستم‌های هوش مصنوعی هستند.

عدم قابلیت یادگیری کلی: 

تفاوت دیگر هوش مصنوعی محدود با دیگر انواع هوش مصنوعی در روند آموزش آن است. هوش مصنوعی محدود نمی‌تواند دانش یا مهارت‌های خود را به زمینه‌های دیگر گسترش و توسعه دهد. این نوع سیستم‌ها معمولاً در یک زمینه خاص یک بار آموزش می‌بینند و توانایی استفاده از دانش خود برای آموزش موضوع دیگر را ندارند.  برای مثال یک سیستم هوش مصنوعی که برای انجام بازی شطرنج آموزش دیده است نمی‌تواند بدون آموزش دوباره بازی دیگری یاد بگیرد.

استفاده از داده‌های محدود: 

داده‌های مورد استفاده برای آموزش سیستم‌های هوش مصنوعی محدود شامل داده‌های محدود به یک حوزه خاص می‌باشد که سیستم قرار است در آن حوزه فعالیت کند. 

نمونه هایی از هوش مصنوعی محدود:

در این بخش قصد داریم با برخی از نمونه‌های سیستم‌های هوش مصنوعی محدود آشنا شویم. در زیر به برخی از سیستم‌های هوش مصنوعی محدود اشاره شده و در مورد هر کدام توضیحاتی ارائه شده است.

دستیارهای صوتی: 

یکی از بارزترین نمونه‌هایی که از هوش مصنوعی محدود استفاده می‌کند، دستیارهای صوتی موجود درگوشی‌های تلفن همراه مثل Siri،  Alexa و غیره است. این دستیارهای صوتی برای انجام وظایف خاصی مثل ارسال پیام، پخش موسیقی، و پاسخ به سؤالات ساده تنظیم شده‌اند. 

سیستم‌های توصیه گر:

نمونه دیگر سیستم‌های هوش مصنوعی محدود، سیستم‌های توصیه گر هستند. شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام، فیس‌بوک، یوتیوب و غیره از جمله پلتفرم‌هایی هستند که از هوش مصنوعی محدود استفاده می‌کنند. این پلتفرم‌ها می‌توانند با تنظیم سیستم‌های هوش مصنوعی محدود، از آنها برای ارائه پیشنهادات منطبق با سلیقه کاربر استفاده کنند.

سیستم‌های خودران:

خودروهای خودران نمونه دیگری از سیستم‌های هوش مصنوعی محدود است. این نو سیستم‌ها می‌توانند با دریافت برخی متغیرها محیطی و استفاده از برخی سنسورها و سخت افزارها و به کار گیری تکنیک‌های یادگیری عمیق، وظیفه رانندگی در خودروهای را به عهده بگیرند. 

سیستم‌های مالی و تجاری:

از سیستم‌های هوش مصنوعی محدود در حوزه مالی و تجارت هم برای تحلیل داده‌های بازار و ارائه پیشنهادات سرمایه گذاری و تشخیص مشکوک بودن تراکنش‌ها استفاده می‌شود. 

نتیجه گیری:
شاید  وقتی در سیستم کامپیوتری خود بازی شطرنج را انجام می‌دادیم و یا اینکه در ادارات برای احراز هویت از سیستم تشخیص چهره استفاده می‌کردیم، نمی‌دانستیم که همه اینها بخشی از هوش مصنوعی است و منطق پشت آن از علوم مرتبط با هوش مصنوعی قدرت می‌گیرد. در این مقاله دیدیم که کارکردهای خاصی از این قبیل در دسته هوش مصنوعی محدود یا Narrow AI قابل تفکیک است که بسیار قبل‌تر از به روی کار آمدن هوش مصنوعی عمومی مثل ربات‌های چت ChatGPT یا Gemini و یا مدل‌های هوش مصنوعی مولد تصویر و ویدئو، در انجام کارها به ما کمک می‌کردند. به مطالعه در رابطه با مدل‌های هوش مصنوعی محدود می‌توان به این نتیجه رسید که هوشمندی در سیستم‌های کامپیوتری متعلق به دهه اخیر نبوده و قدمتی شاید به درازای عمر سیستم‌های کامپیوتری دارد و شاید هوشمندی که بشر امروز در هوش مصنوعی به آن رسیده خط امتداد همان هوش مصنوعی محدود یا Narrow AI است. شاید بتوان با یک نگاه به روند تکامل هوش مصنوعی از هوش مصنوعی محدود تا هوش مصنوعی عمومی به این نتیجه رسید که آینده هوش مصنوعی عمومی هم می‌تواند به روی کار آمدن ابر هوش مصنوعی منجر شود که بسیاری از متخصصین این حوزه این موضوع را بسیار نزدیک می‌بینند.